कैलालीको टीकापुर नगरपालिका–१ भूपु कमैया शिविरका कलैया थारु दैनिक मजदुरी गरेर जीविका चलाउँदै आउनुभएको थियो । दिनभर अरुकोमा मजदुरी गरेर जीविका चलाउँदै आउनुभएका कलैयाले अचेल सडक छेउमा मकै पोलेर बिक्री गर्नुहुन्छ । अरुको बारीबाट मकै खरिद गरेर उहाँ श्रीमतीसहित दिनभर मकै बेच्न व्यस्त देखिनुहुन्छ । सानो मकै रु २० र ठूलो मकै २५ मा बिक्री हुन्छ । श्रीमान् पोलेको मकै बेच्न व्यस्त हुँदा श्रीमती सीता चौधरी मकै पोल्न । “केही गरेर खानलाई आफूसँग तागत भन्दा अरु कुनै सीप छैन । खेतीपाती गर्नका लागि जग्गा छैन”, कलैया भन्नुहुन्छ, “अरुको बारीबाट मकै खरिद गरेर पोलेर बिक्री गर्ने गरेका छौंँ । त्यसैबाट आएको पैसाले घरखर्च चलाउन थालेका छौंँ ।” त्यहीँ मकै बेचेर दैनिक एक हजारदेखि दुई हजारसम्मको कमाइ हुनेगरेको कलैया बताउनुहुँन्छ । एकतापुर शिविरकी कल्याणी चौधरीले तीन वर्षदेखि मकै बिक्री गर्दै आउनुभएको छ । अहिले मकैको बेमौसम भएकाले पोलेको मकै बिक्रीमा समस्या छैन । “ज्यालादारीमा भनेबेला काम पाइदैन । पाएको काममा पनि कमाई भन्दा बढी वचन सुन्नुपर्ने”, कल्याणी भन्नुहुन्छ, “त्यो भन्दा काँचो मकै ल्याएर पोलेर बिक्र गर्दा राम्रो । कमाइ पनि राम्रो, कुरा पनि कसैको सुन्नु नपर्ने ।” उहाँले आफुसँग खेती गर्न जग्गा नभएको बताउँदै अरुबाट काँचो मकै ल्याएर बिक्री गर्ने गरेको बताउनुभयो । टीकापुर नगरपालिका–२ बन्दीपुरकी सञ्जिवनी चौधरीका दुई छोरा सेनामा र श्रीमान् भारतमा काम गर्नुहुन्छ । आफूसँग तागत हुँदासम्म आफ्नै व्यवसायमा व्यस्त सञ्जीवनी पनि दिनभर बजार क्षेत्रमा मकै पोलेर बेच्नुहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “आफ्नो कामबाट सन्तुष्ट छु ।”
उहाँले पाँच कट्टा जग्गामा मकै खेती गर्नुभएको छ । आफैले फलाएको मकै ल्याएर उहाँ बजारमा बिक्री गर्नुहुन्छ । सञ्जीवनी भन्नुहुन्छ, “एक सिजनमा मकै बेचेर ५० देखि ६० हजार कमाइ हुन्छ । अन्य समयमा तरकारी खेतीबाट पनि आम्दानी हुन्छ ।” सिजनमा तरकारी खेतीबाट पनि उहाँले राम्रो आम्दानी गर्नेगरेको बताउनुभयो । बजारका विभिन्न ठाउँमा रुखमुनि शीतलमा बसेर मकै पोलेर बेच्ने बढ्दै गएका छन् । पुरुष भन्दा मकै पोलेर बिक्री गर्ने महिला बढी छन् । कतिपयले मकैखेती आफै गरेका छन् भने कतिपयले अरु किसानबाट रु १० मा मकै खरिद गरेर २० देखि २५ मा बेच्छन् । विपन्न परिवारका पुरुष कमाउनको लागि बाहिर जाने र महिला सिजनमा गाउँमै ज्यालादारी गर्छन् । काम नभएको समयमा किसानबाट मकै ल्याएर दिनभर मकै पोलेर बेच्ने लगायतका काममा व्यस्त हुनेगरेका छन् । टीकापुर नगरपालिका–३ पुछरीका राधेश्याम चौधरी मकै बेच्नकै लागि पाँच किलोमिटर साइकलको यात्रा गरेर टीकापुर बजार पुग्नुहुन्छ । श्रीमान्श्रीमती दुबै साइकलमा टीकापुर पुगेर दिनभर मकै पोल्ने र बिक्री गर्ने गर्नुहुन्छ । ज्यालादारी गरेर जीवन निर्वाह गर्दै आउनुभएका उहाँ चार वर्षदेखि मकै बेच्नुहुन्छ । “थोरै मिहेनतमा राम्रो आम्दानी हुनेभएपछि सिजनमा राम्रो आम्दानी हुने गरेको छ । मकै बेचेर केही महिनाको घरखर्च र अहिले छोराछोरीको विद्यालय भर्नाको जोहो भइहाल्छ”, राधेश्याम भन्नुहुन्छ, “गर्मीयाममा मजदुरी गरेर जीविका चलाउन पनि मुस्किल हुन्छ । मजदुरी गर्नुभन्दा यो सिजनमा मकै बेच्नु राम्रो छ ।”
